Đạo Mẫu – Người Mẹ Thiêng Liêng – linh hồn dân tộc Việt từ ngàn xưa.
Có một tín ngưỡng mang đậm hồn Việt, nơi mọi người dân đều gọi chung một tiếng “Mẹ”. Người Mẹ ấy không phải mẹ trần thế, mà là Mẫu – vị thần tối cao trong tâm thức dân gian, vừa sáng tạo, vừa bảo hộ, vừa che chở cho bá gia bá tánh. Người Việt tin rằng, mọi ân phúc và sự sống đều bắt nguồn từ bàn tay Mẹ.
🕯️
“Khói hương quyện bóng chiều,
Mẹ về trong giọt sương.
Một tiếng con khấn gọi,
Đời sáng giữa vô thường.”
Đạo Mẫu vốn bắt rễ từ tục thờ Nữ Thần, rồi lan tỏa thành nhiều hệ phái: Đạo Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ, Thiên Y A Na, Năm Mẹ Ngũ Hành… Một bức tranh tín ngưỡng đa sắc màu, nơi hòa quyện cả Đạo giáo, Phật giáo, Nho giáo, và văn hóa dân tộc.
🌿 Miền Bắc – Nơi khởi đầu Tứ Phủ Thánh Mẫu
Ở miền Bắc, Đạo Mẫu hiển hiện rõ nhất qua hệ thống Tứ Phủ:
- Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên (Thiên Phủ) – Thanh Vân Công Chúa, sắc xanh/hồng.
- Mẫu Đệ Nhị Địa Tiên (Địa Phủ) – Liễu Hạnh Công Chúa, sắc đỏ.
- Mẫu Đệ Tam Thủy Cung (Thoải Phủ) – Xích Lân Công Chúa, sắc trắng.
- Mẫu Đệ Tứ Nhạc Tiên (Nhạc Phủ) – Sơn Lâm Công Chúa, sắc xanh.
- Từ đó hình thành nên Tam Tòa Thánh Mẫu – ba Mẹ chính cai quản Trời, Rừng, và Nước.
Nhiều người nghĩ Tứ Phủ xa cách Phật giáo, nhưng thực ra trong đền Mẫu vẫn thờ Quán Thế Âm Bồ Tát – người dân quen gọi là Phật Bà. Không chỉ là Đức Từ Bi cứu khổ cứu nạn, mà còn là hiện thân của Mẹ hiền, của tình mẫu tử thiêng liêng. Chính sự giao thoa này khiến Đạo Mẫu không tách rời, mà lại ôm trọn niềm tin của dân gian.
🌊 Miền Trung – Dấu ấn Mẹ Xứ Sở Thiên Y A Na
Xuôi về miền Nam Trung Bộ, Đạo Mẫu lại mang màu sắc của văn hóa Chăm. Nổi bật nhất là Thiên Y A Na Thánh Mẫu – Bà Chúa Ngọc, gốc là nữ thần Pô Nagar. Người đã khai sinh vương quốc Chăm Pa, sáng lập nghề nghiệp, bảo vệ con người khỏi muôn loài quỷ dữ.
Các con Bà là nữ thần Pô Nogar Dara trở thành Nữ thần Trầm Hương , nữ thần Rarai Anaih trở thành Nữ thần vùng Phan Rang và nữ thần Pô Bia Tikuk chính là Nữ thần vùng Phan Thiết . Hai nơi thờ Bà lớn nhất hiện nay nằm tại Khánh Hòa là Tháp Bà và Am Chúa.
Bà được triều Nguyễn sắc phong là:
“Hồng nhân phổ tế linh ứng thượng đẳng thần.”
Người dân miền Nam Trung Bộ còn thường truyền nhau câu:
🌸 “Am Chúa hiển nhân, Tháp Bà hiển thánh.” 🌸
Vía Bà vào ngày 23/3 âm lịch, cũng là ngày vía Bà Chúa Xứ và Bà Thiên Hậu. Dấu ấn Mẹ Thiên Y A Na trải khắp Nha Trang, Khánh Hòa, gắn liền với đời sống dân biển, dân trầm hương.
🌺 Miền Nam – Vườn Đạo Trăm Hoa
Ở miền Nam, nơi tôi sinh ra, thờ Mẫu không ràng buộc khuôn phép như Bắc Bộ, mà là sự dung hợp, mở rộng và giao thoa của người Việt, Hoa, Chăm, Khmer. Chính sự hòa quyện này đã tạo ra một bức tranh tín ngưỡng phong phú, muôn màu.
Những vị Mẫu thân quen với người Nam:
- Bà Chúa Xứ ở núi Sam,
- Bà Đen ở núi Bà Đen,
- Bà Thiên Hậu nơi cộng đồng người Hoa,
- Năm Mẹ Ngũ Hành, Địa Mẫu, Mẹ Sanh, Mẹ Độ, Bà Cố Hỷ…
Điều đặc biệt, mỗi nơi thờ một vị, nhưng tất cả đều hướng chung về ánh sáng và sự bao dung của Người Mẹ Thiêng Liêng.
🕯️
“Miền Bắc nghiêm trang lời kinh,
Miền Trung sóng vỗ bóng linh Mẹ Ngọc,
Miền Nam hoa nở muôn màu,
Đạo Mẫu chan hòa như tình mẹ thương con.”
✨ Với tôi, hành trình tìm hiểu Đạo Mẫu là hành trình trở về với cội nguồn. Ở đó, người Việt dẫu đi muôn nơi, dẫu khác nhau về ngôn ngữ hay phong tục, vẫn gặp nhau trong một tiếng gọi: Mẹ.
Đạo Mẫu không chỉ là tín ngưỡng, mà là hơi thở văn hóa Việt, là tấm lòng hiếu nghĩa, là ngọn lửa soi sáng giữa những đêm đời còn nhiều bất an.
🌙 Có lẽ, vì vậy mà Đạo Mẫu luôn mang sắc thái vừa huyền bí, vừa gần gũi. Một tấm gương lung linh phản chiếu tâm hồn người Việt – đa sắc, đa tầng, nhưng trọn vẹn trong một chữ: Mẹ.
👉 Bạn đã từng viếng một ngôi đền Mẫu nào chưa? Hãy kể cho mình nghe nhé. Biết đâu, đó cũng là bước chân bạn trở về tìm lại một phần cội nguồn trong chính mình.
Comments